تحقیق مسکن مهر

وضعیت مسکن در ایران
بنا به آمارها از حدود ۱۷ میلیون خانوار کشور حدود ۵ میلیون خانوار فاقد مسکن مناسب هستند.[۱
بخش مسکن در ایران بدلیل مهاجرت گسترده به شهرهای بزرگ، ویرانی‌های جنگ هشت ساله با عراق، ناپایداری بخش‌های دیگر اقتصادی و نرخ ۴ درصدی افزایش جمعیت در سالهای اول انقلاب همواره پر تلاطم و نوسانگر بوده‌است. اما این بخش در دولت احمدی نژاد با رشد انفجاری و بی سابقه قمیت همراه گردید که بازتابهای فراوانی در کشور و خارج از ایران و آثار و تبعات اجتماعی شدیدی داشت.تورم مسکن با تورم شدید در سایر بخش‌های اقتصادی همراه بود که مشکلات فراوانی برای مردم ایجاد کرد.

طرح مسکن مهر
مهندس محمد سعیدی کیا، وزیر مسکن و شهرسازی سیاست اصلی دولت نهم برای پاسخگویی به مخاطبان اصلی را طرح مسکن مهر اعلام کرد. به موجب این طرح سالانه تعداد یک میلیون و ‪۵۰۰‬ هزار واحد مسکونی، زمین در سطح کشور واگذار می‌شود.
گرچه این طرح با مشکلات عمده‌ای همچون توقف پرداخت وام توسط بانک‌های دولتی برای بیش از ۱۸ ماه مواجه شد.
برخی کارشناسان معتقد بودند که ساخت و ساز مسکن مشکل تر از آن است که از تعداد شرکت تعاونی و مردم عادی براید. دولت در سال ۸۹ طرح مسکن روزجهای جوان را ارائه کرد. [۱۷]
طرح مسکن مهر در ابتدا در قالب بند د تبصره 6 قانون بودجه سال 1386 آغاز شد و سپس بر مبنای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، به صورت پیوسته در دستور کار قرار گرفت. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که این طرح که در حقیقت شامل اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن است، در طرح جامع مسکن نیز پیشنهاد شده بود. اما حجم پیشنهاد شده در آن طرح بسیار کمتر بود که توسط احمدی نژاد و به صورت غیر کارشناسانه از 20 هزار واحد در سال به 5/1 میلیون واحد در سال افزایش یافت.
مبنای اصلی مسکن مهر بر این امر مبتنی است که ارزش زمین، بخش قابل توجهی از هزینه تمام شده مسکن را به خود اختصاص می دهد. این سهم در کل کشور در دوره 35 ساله برابر 40 درصد و در دهه اخیر برابر 45 درصد بوده است. همچنین در استان تهران این سهم به حدود 60 درصد بالغ می شود. بنابراین با حذف یا کاهش ارزش زمین از هزینه تمام شده مسکن، می توان تا حدود زیادی هزینه مسکن را کاهش داد. بنابراین طرح مسکن مهر بر اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن مبتنی است.
اما نکاتی که در این میان در نظر گرفته نشده است آن است که ارزش زمین در شهرهای مختلف دارای اختلافاتی فاحش است. به عبارت دیگر ارزش زمین در کلان شهرها رقم بسیار بالایی است و به همین دلیل مسکن مهر در کلان شهرها (در حقیقت شهرهای جدید مجاور کلان شهرها) جوابگو خواهد بود و البته این امر خود موجب افزایش تمایل به مهاجرت به این شهرها خواهد شد.
این پروژه البته مشکلات جدی دیگری نیز در عرصه اقتصاد ملی، مدیریت شهری، برنامه ریزی توسعه شهری و ... ایجاد نموده است که در مقالات متعددی مورد بحث واقع شده است. اما متاسفانه دولت و به ویژه وزیر مسکن و شهرسازی دولت دهم، بارها در جلسات غیررسمی اعلام نموده است که معتقد است «با اجرای پروژه مسکن مهر می توان اشتباه بودن تئوری های اقتصادی را اثبات نمود.»
طرح مسکن مهر از جمله طرح‌های مهم دولت نهم و دهم است که در ابتدا در قالب بند د تبصره 6 قانون بودجه سال 1386 آغاز و سپس بر مبنای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، به صورت پیوسته در دستور کار مسئولان این بخش قرار گرفت.

این طرح بر اجاره بلندمدت زمین برای احداث مسکن مبتنی است که در این خصوص به منظور تامین 5/1 میلیون واحد مسکونی در سال مطرح شد، و پس از آن نیز برای اجرای این طرح رقم ارزش زمین، موقعیت مکانی ساخت واحدهای مسکونی، تامین اعتبارات مورد نیاز و وام‌های بانکی به متقاضیان از جمله مواردی بودند که باید به صورت ویژه برای آن‌ها برنامه‌ریزی می‌‌شد. این که از سال 86 تاکنون چقدر این طرح در زمینه اهداف اولیه حرکت کرده یا از آن فاصله گرفته از مواردی است که در گفت‌وگوی ایسنا با نماینده مردم یزد و عضو کمیسیون عمران مجلس مطرح شده است.

علی‌اکبر اولیاء عضو کمیسیون عمران مجلس در خصوص مشارکت بانک‌ها و روند پیشرفت این پروژه معتقد است؛ هدف دولت و مجموعه دستگاه‌های مرتبط با این امر، باید تامین مسکن مناسب برای شهروندان ایرانی باشد.

نماینده مردم یزد و صدوق در مجلس با بیان این‌که باید در این زمینه برنامه داشت و متناسب با شرایط، مقتضیات و سایر اولویت‌ها و نیز توسعه هماهنگ کشور حرکت کرد، می‌گوید: مسکن تابعی از وضع اقتصاد کشور است،‌ یعنی مردم زمانی که درآمد کافی داشته باشند، می‌توانند تشکیل خانواده داده و مبادرت به تهیه مسکن کنند، اما اگر این خانوارها درآمد و شغل مناسب نداشته باشند قطعا امکان تهیه مسکن برایشان فراهم نیست.

این عضو کمیسیون عمران با اشاره به این‌که در این زمینه دولت اجرای طرح مسکن مهر را به‌عنوان یک هدف مطرح کرده است، می‌گوید: در ظاهر، اصل و کلیت، مسکن مهر مطلوب و شایسته‌ است، اما باید به جوانب و حواشی کار هم توجه شود. در زمان آغاز به کار این پروژه بر اثر تامین حداقل منابع مالی، نوعی ریزش به وجود آمد، زیرا افرادی بودند که مهلت لازم برای تامین حداقل آورده مسکن مهر را نداشتند، در زمره اقشار کم درآمد بودند و از سویی تحت پوشش نهادهای حمایتی هم قرار نمی‌گرفتند، یعنی این افراد نه در شرایط اقتصادی قرار داشتند که تحت پوشش حمایتی باشند و نه دارای بضاعت مالی بودند که بتوانند خود این کار را دنبال کنند.

وی می‌گوید: هم‌چنین اقشاری هم وجود دارند که با وجود در نظر گرفتن وام، استطاعت پرداخت اقساط وام را ندارند، درنتیجه در این بخش نیز با ریزش دیگری مواجه بودیم. هر چه در این پروژه پیش رفته‌ایم، دولت تمام قد و تمام عیار وارد صحنه شده که به قول وزیر راه و شهرسازی 90 درصد ظرفیت مدیریتی وی صرف مسکن مهر شده است.

نماینده مردم یزد و صدوق در مجلس به برخی از مشکلات در این خصوص اشاره کرده و می افزاید: سازماندهی تعاونی‌ها، از جمله موضوعاتی بود که دولت باید وارد می‌‌شد و تصدی‌گری قراردادها و مدیریت پروژه را به عهده می‌گرفت، زیرا بسیاری از تعاونی‌ها تخصص این کار را نداشتند.

وی تصریح می‌کند: از جمله مشکلات دیگر این پروژه در نظر گرفتن مجموعه اراضی‌ در حاشیه شهرها بود، به گونه‌ای که این اراضی از نظر تامین آب، برق، گاز و تلفن مشکل داشتند و دولت با همان عزمی که داشت، تلاش کرد از منابع مختلف این هزینه‌ها را تامین کند که بخشی از تامین اعتبار از منابع داخلی وزارت‌خانه‌ها و بخشی هم از منابع اعتبارات دولتی و استانی است.

وی با اشاره به تامین منابع برای آماده‌سازی و تامین آب و برق تصریح می‌کند: وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده که 10 هزار میلیارد تومان تسهیلات برای مسکن مهر در این زمینه در نظر گرفته شده است‌، اما اکنون باید دانست که بخش قابل توجهی از ظرفیت‌های بانکی کشور در قالب مسکن مهر با تصمیمی که دولت اتخاذ کرده، اختصاص یافته است یا خیر؟ که این بدان معناست؛ سایر بخش‌ها ظرفیت کمتری در اختیارشان قرار گرفته و مشخصا بخش تولید از نظر استفاده از تسهیلات بانکی با مشکل مواجه شده است.

به گفته اولیاء؛ زمانی که تمامی انرژی بر روی یک هدف خاص متمرکز شود، سایر هدف‌ها نادیده گرفته شده و این مشکلات به وجود می‌آید.

وی در مورد گفته مسئولین درخصوص این که سال 91، سال مسکن‌دار شدن همه ملت ایران است، می‌گوید: تحقق این امر با چه قیمت و چه هزینه‌ای میسر است؟، آیا مردم خود توانایی تامین هزینه‌های این هدف را دارند یا دولت باید کار را انجام دهد؟ آیا دولت توان تامین این منابع مورد نیاز برای انجام این کار را دارد؟

این عضو کمیسیون عمران مجلس تصریح می‌کند: با یک بررسی مشاهده می‌شود، این کار عملی نیست و در حقیقت آن بخشی که به صورت مشخص در استان‌ها باید تامین شود، به علت کمبود منابع تامین نشد و این سبب شد تا خانه‌ها با همان مشکلات ساخته شود و در مقابل آب و برق و گاز نداشته باشد.

وی اظهار می‌دارد: در بحث مسکن مهر باید تا حدی حساب شده‌تر برنامه‌ریزی می‌شد و در این صورت قطعا بسیاری از اقشار می‌توانستند از واحدهای موجود استفاده کنند، لذا باید سازوکاری در نظر گرفته می‌شد که با قیمت کمتر در شرایط فعلی مسکنی را رهن یا خریداری کنند.

اولیاء گفت: آماده بهره‌برداری نبودن واحدهای مسکن مهر موجود و فشار زیاد بر روی سیستم بانکی و اعتبارات دولتی سبب شده تا پروژه‌های مسکن مهر تاکنون به نتیجه نرسید.

وی تاکید می‌کند: نباید سازوکارهای قانون عرضه و تقاضا را از یاد ببریم، زیرا در حال حاضر دولت تعداد زیادی مسکن مهر ساخته که کسی در آن سکونت ندارد و به دانشجویان واگذار می‌کنند.