کار ترموستات در موتور ماشین چیست؟

ترموستات :

وظیفه ترموستات این است که مجرای آبخروجی بلوکه سیلندر را ببندد و تا آبگرم نشده ترموستات اجازه خروج به آبرا نداده و هنگامی که درجه حرارت آبموتور به حالت عادی رسید ترموستات باز شده و اجازه میدهد آبدر رادیاتور سردشود.

ترموستات وسیله ای است برای تنظیم درجه حرارت موتور اتومبیل که بطور خودکار گرمای موتور را د رحد ایده ال که حدود 85 درجه است نگه می دارد .

لازم به توضیح است که برای عملکرد درست موتور ، دمای آن باید در محدوده معینی نگه داشته شود سرد بودن موتور باعث می شود که غلظت روغن بالا رود و روانکاری قطعات به خوبی صورت نگیرد و گرم بودن بیش از حد آن هم باعث می شود روغن خیلی رقیق شود و خاصیت روان کنندگی خود را از دست بدهد بنا براین ضرورت کامل دارد که دمای موتور در حد 85 در جه سانتیگراد نگه داشته شود .

طرز کار ترموستات :

در ابتدا که موتور سرد است ترموستات مسیر ورود آب به رادیاتور را می بندد بنابر این  آبی که برای گردش در دور سیلندر مورد استفاده است قرار می گیرد فقط همان مسیر بسته دور موتور را طی می کند و وارد رادیاتور نمی شود تا گرمای آن به 85 در جه سانتیگراد برسد در این حالت گرمای مزبور باعث فعال شدن ترموستات شده و جیوه ای که درون آن است منبسط شده و مسیر ورود آب به رادیاتور را باز می کند تا درجه حرارت بیش از این بالا نرود با پائین آمدن حرارت مجدداً ترموستات بسته می شود و همین سیکل مرتب تکرار می شود تا درجه حرارت موتور در حد مطلوب باقی بماند .

در واقع این ترموستات یک وسیله مکانیکی هوشمند است که کار یک شیر قطع و وصل اتوماتیک را انجام می دهد .

استفاده از ترموستات همیشه باید صورت گیرد و از این نظر فرقی بین روزهای گرم تابستان و یا روزهای سرد زمستان وجود ندارد . ولی د ر ایران اینگونه معمول است که ترموستات را فقط به هنگام فصل سرد سال و هنگام استفاده از بخاری ماشین مورد استفاده قرار می دهند که علت آن هم شرایط خاص موتور ماشین پیکان است که استاندارد نیست !

 استفاده از بخاری ماشین در زمستان

ترموستات باعث می شود آن بخش از آب که قرار است برای خنک شدن به رادیاتور برود به درون مبدل حرارتی بخاری ماشین برود و از گرمای آن برای گرم کردن فضای داخل ماشین استفاده شود .

به زبانی دیگر :

وظیفه ترموستات این  است  که مجرای  اب خروجی  بلوکه سیلندر  را ببندد  و  تا اب  گرم  نشده ترموستات اجازه خروج به اب را  نداده  و هنگامی  که درجه حرارت  اب موتور به حالت عادی رسید ترموستات باز شده و اجازه میدهد اب در رادیاتور سرد شود.

هنگامی که یک موتور سرد را روشن می کنند با راندمان حداکثرش کار نمی کند این پدیده به علت تقطیر شدن  سوخت روی دیواره سیلندر  تبادل  حرارت  زیاد اتاق احتراق و ویسگوزیته زیاد  روغن است برای کم کردن این تاخیر حرارتی یک دستگاه تنظیم حرارتی در دستگاه سرد کننده قرار داده می شود این دماسنج که بین مجرای خروجی اب از موتور و رادیاتور وجود دارد در مدتی که موتور گرم  می شود  مانع از  جریان مایع سرد  کننده از  موتور  به رادیاتور می شود در این مدت مایع به  وسیله پمپ فقط داخل موتور می گردد.

یک دستگاه تنظیم حرارتی مجهز به دریچه ای است که در زیر قسمت  زیر ان شامل قطعات فلزی  است که در ان ماده فراری مثل اتر پرشده است که به محض گرم شدن در اثر انبساط دریچه را بازمی کند و سبب جریان یافتن اب می شود در موقع کار با سرعت زیاد جریان مایع در دستگاه سرد کننده ممکن است سبب ارتعاش دستگاه تنظیم حرارتی شود که موجب کم شدن عمل ان می شود دستگاه تنظیم حرارتی یک حذف کننده ارتعاش دارد که  به شکل  قطعه کلاهی شکل  در قسمت پایین دریچه واقع است محدود بودن جریان بین قطعات فلزی و انتهای دریچه لازمه اش وجود حذف ارتعاش است  حتی زمانی که دستگاه تنظیم گفته شده کاملا باز شد باز هم مقداری از اب جاری در موتور بدون ورود در رادیاتور به وسیله پمپ دوباره به موتور بر می گردد اگر همه اب از رادیاتور عبور کند تبادل حرارت انجام خواهد شد.

بنابراین هنگامی که برای راندمان خوب احتیاج باشد مثلا در موتورهای با نسبت تراکم خیلی بالا که باید حرارت را خوب حذف کرد تا از احتراق خودبه خود جلوگیری شود موتور و دستگاه تنظیم حرارت طوری طرح می شوند که  همه اب ضمن  گردش از قسمت های  مختلف  از جدیدترین ترموستات دارای یک گوی از  جنس پلاستیک سخت  است که می تواند معایب دستگاه های قبلی را برطرف می کند .

انواع ترموستات

ترموستات فانوسی و ترموستات مومی

ترموستات فانوسی در قدیم مورد استفاده قرار  می گرفت و در داخل ان الکل بود زمانی که الکل گرم می شد انبساط پیدا می کرد اما در ترموستات مومی کپسولی وجود دارد که درون ان موم یا پودری از کرستال های  مخصوص  قرار داده اند  که در اثر افزایش  درجه حرارت  منبسط  شده  و پیستون  متصل به ان را حرکت داده و  دریچه ترموستات  را باز می کند  و زمانی  که درجه حرارت موتور   پایین  است  اب سرد ناشی از ان , موم  یا کرستال ها را  منقبض  کرده   و فنر ترموستات دریچه را می بندد.

ترموستات وسیله حرارت سنجی است که برای کنترل جریان اب دستگاه خنک کننده در درجه حرارت معین به کار می رود چون عملکرد موتور  به طور مستقیم  به درجه  حرارت موثر  ان  بستگی دارد بنابراین  استفاده از وسیله ای  که بتواند این  درجه حرارت  را به ویژه  در فصل زمستان حفظ کند بسیار ضروری است این وسیله یا به عبارت دیگر ترموستات در حالی که موتور سرد است از هدایت اب داخل موتور به رادیاتور جلوگیری می کند و بر عکس هنگامی گرمای موتور بیش از درجه حرارت  موثر ان است ترموستات باز می شود  و امکان می دهد که حداکثر  جریان اب  برای خنک شدن از  موتور به سمت رادیاتور جاری شود.

اگر سیستم خنک کننده موتور  همیشه تمیز و  درجه حرارت موتور در حد معمول باشد ترموستات سالها عمر می کند اگر چه ترموستات از نظر ثابت نگه داشتن درجه حرارت نقش مهمی در موتور  دارد ولی در صورت گیر کردن ممکن است سبب کاهش یا افزایش حرارت موتور شود اگر ترموستات در وضعیت باز گیر کند موتور در فصل زمستان به درجه حرارت موثر خود نخواهد رسید از طرف دیگر ترموستات در وضعیت بسته گیر کرده باشد یا در درجه حرارت بیش از حد مجاز باشد گرمای موتور اقزایش می یابد و اب سیستم خنک کننده شروع به جوشیدن می کند .

درجه ترموستات در کارخانه سازنده تنظیم می شود و در صورت بروز نقص غیر قابل تنظیم خواهد بود برای مثال اگر درجه باز شدن ترموستاتی 82 درجه سانتیگراد باشد ولی در 71 درجه سانتیگراد باز شود نشان  می دهد که ترموستات از  تنظیم خارج شده  است اگر ترموستات در درجه حرارت پایین تر از حد  مجاز خود باز شود موتور  در وضعیت خیلی سرد کار خواهد کرد موتور سرد معمولا  دارای معایب زیر خواهد بود .

1- مصرف سوخت افزایش می یابد

2- غلظت روغن کم می شود مصرف ان از حد مجاز زیادتر خواهد بود

3- سائیدگی سیلندر و رینگ ها پیستون زیاد می شود

4- با تشکیل اسید و تراکم رطوبت زیاد روغن را الوده می کند و موجب سایش قطعات فلزی می شود از طرف دیگر ترموستات در درجه حرارتی زیادتر از حد مجاز و تنظیم شده باز شود یا به علت نقص باز شود درجه حرارت موتور ناگهانی افزایش می یابد چنانچه در درجه حرارت زیاد کار کند احتمال جوش  امدن اب  از دستگاه  خنک کننده  بسیار زیاد  خواهد بود جوش امدن اب بتدا در فشار کم و درست  ورودی  پمپ اب اتفاق می افتد در چنین حالتی مجرای اب در اثر بخار مسدود یا به عبارت دیگر وضعیت قفل بخار در ستگاه خنک کننده موتور ایجاد خواهد شد  قطعات  فلزی موتور قابلیت تحمل درجه حرارت 138 تا 149 در جه سانتیگراد را دارند در این درجه حرارت روغن موتور شروع به شل شدن می کند و در وضعیت جوش امدن درجه حرارت  موتور به 371 تا 482 درجه سانتیگراد افزایش می یابد این میزان درجه حرارت می تواند سوپاپ های دود و کاسه  نمدها را از وضعیت اصلی خود خارج کند یا ممکن است انها را بسوزاند .

در این حالت انفجار زود رس و روغن سوزی نیز اتفاق می افتد و گیر پاژ و خرابی کامل موتور دور از انتظار نخواهد بود به همین دلیل است که ترموستات طراحی و ساخته شده است ترموستات دقیق و سالم باید شرایط زیر را داشته باشد .

1- در محدوده درجه حرارت تنظیم شده شروع به باز شدن کند

2- در درجه حرارت تنظیم شده کاملا باز شود

3- حداکثر مقدار اب سیستم خنک کننده از طریق ان به رادیاتور جریان یابد

4- پس از بسته شدن جریان اب رادیاتور بیشتر از مقدار مجاز نباشد

نصب و بازید ترموستات

ترموستات دستگاهی یک بار مصرف و غیر قابل تعمیر می باشد در موقع نصب باید علامت فلش روی ان دقت شود و اگر ترموستات در محدوده درجه حرارت مجاز  تعیین  شده باز و بسته نشود  و موتور خیلی داغ و یا سرد باشد باید فورا ان را تعویض کرد.